OpenKAT: innovatieve open-source tool voor security en compliance

OpenKAT (Open Kwetsbaarheden Analyse Tool) is een baanbrekende open-source oplossing voor het continu bewaken van digitale veiligheid en naleving van normen (compliance). Onder leiding van Brenno de Winter (Chief Security Officer bij het Ministerie van VWS) en Jan Klopper (projectleider OpenKAT) is deze tool ontwikkeld om organisaties inzicht en regie te geven over hun volledige digitale aanvalsoppervlak. OpenKAT werd geboren uit de behoefte om in hoog tempo de beveiliging te verbeteren tijdens de COVID-19-crisis – een periode waarin veel nieuwe systemen (zoals CoronaMelder en CoronaCheck) snel en betrouwbaar op het juiste beveiligingsniveau gebracht moesten worden (). De minister van VWS noemde OpenKAT dan ook “een instrument om trots op te zijn” ().

Thought leadership en visie van Brenno de Winter en Jan Klopper

De kracht van OpenKAT komt voort uit de visie van zijn initiatiefnemers. Brenno de Winter en Jan Klopper erkenden dat traditionele benaderingen tekortschoten in een complexe en snel veranderende omgeving. Zo ontstond OpenKAT toen de vraag naar security steeg en het digitale speelveld sneller groeide dan menselijk bij te houden – gecombineerd met strengere compliance-eisen en de behoefte aan een geïntegreerd overzicht (Z-CERT en VWS ontwikkelen scantool voor softwarekwetsbaarheden - Z-CERT). De Winter benadrukt dat het mooie aan KAT is hoe de beveiliging en kwetsbaarheden voortdurend te volgen zijn, waardoor systemen door continue monitoring snel verbeteren (en dit alles zonder negatieve privacy-impact) (VWS werkt aan ‘supertool’ voor analyse kwetsbaarheden - Computable.nl). Onder hun leiding is OpenKAT ontworpen als antwoord op de vraag: “De vraag is niet zijn we veilig, maar zien we kwetsbaarheden?”(). Deze gedachtegang onderstreept hun thought leadership in het project en legt de basis voor een proactieve security-aanpak.

Bijzonder en innovatief product

OpenKAT is een uniek product omdat het iets biedt wat voorheen niet bestond: een holistische tool die alle facetten van cybersecurity én compliance bestrijkt (). Waar veel bestaande oplossingen slechts een deel van de puzzel pakken – bijvoorbeeld alleen een vulnerability scanner, een asset-inventarisatie of een SIEM – combineert OpenKAT al deze inzichten tot één compleet beeld. Het project koppelt zelfontwikkelde features aan bewezen open-source tools om een “supertool” te vormen () (Wat is OpenKAT? | CERT-WM). Dit betekent dat OpenKAT bijvoorbeeld resultaten van Shodan, Binary Edge, specifieke pentest-tools, CMS-scanners en eigen securitytests samenbrengt in één overzicht (VWS werkt aan ‘supertool’ voor analyse kwetsbaarheden - Computable.nl). Het resultaat is breder inzicht: niet alleen technische kwetsbaarheden komen in beeld, maar ook misconfiguraties en afwijkingen die tot compliance-risico’s kunnen leiden (Wat is OpenKAT? | CERT-WM). Bovendien legt OpenKAT een tijdlijn vast van de beveiligingsstatus, zodat ontwikkelingen in positieve of negatieve zin gemakkelijk te volgen zijn (Wat is OpenKAT? | CERT-WM). Een toepassing die zo’n historische “momentopname-vergelijking” over de volle breedte van alle gestelde eisen kon maken, bestond tot nu toe nog niet () – hierin schuilt de innovatieve kracht van OpenKAT.

De kracht van open source in security en compliance

OpenKAT is vanaf de basis opgezet als open-source initiatief, wat een bewuste en krachtige keuze is. De software is ontwikkeld in volledige transparantie volgens open-source principes en voldoet aan de hoogste kwaliteitseisen op het gebied van toegankelijkheid, privacy en security (). Open source betekent dat iedereen de code kan inzien, gebruiken en bijdragen, wat leidt tot meer vertrouwen en betere kwaliteit. Immers, “met meer ogen zien we ook meer”, aldus het ministerie, dat hoopt dat OpenKAT een brede community van bedrijven, (semi-)overheden en experts mobiliseert (). OpenKAT is geen commerciële dienst maar een vrij beschikbare tool die door iedereen ingezet en uitgebreid kan worden (). Dit open karakter maakt de oplossing per definitie innovatief – iedereen kan er de vruchten van plukken (OpenKAT, kijken met kattenogen – Pagina 2 – De Winter Information Solutions). Ook verhoogt het de zelfredzaamheid van organisaties en de overheid, doordat men minder afhankelijk is van dure externe leveranciers voor security-oplossingen (). De open-source community achter OpenKAT stimuleert snelle doorontwikkeling, kennisdeling en continue verbetering, wat cruciaal is in het bijbenen van hedendaagse dreigingen.

Belangrijkste functionaliteiten en technische innovaties

OpenKAT onderscheidt zich door een aantal belangrijke technische eigenschappen die op een toegankelijke manier bijdragen aan betere security en compliance:

• Evidence-based attack surface management: OpenKAT brengt het volledige digitale landschap (attack surface) in kaart en bewaakt dit continu op kwetsbaarheden. Alle bevindingen worden forensisch accuraat vastgelegd, inclusief het moment van ontdekking (OpenKAT, kijken met kattenogen – Pagina 2 – De Winter Information Solutions). Hierdoor ontstaat een bewijsbare audit-trail: organisaties kunnen aantonen dat op een bepaald moment aan beveiligingsnormen werd voldaan, of hoelang een bepaalde kwetsbaarheid al bestaat. Deze aanpak op basis van harde gegevens (evidence) maakt het eenvoudiger om compliance aan te tonen richting auditors en toezichthouders.

• Vergelijking tussen twee momenten in de tijd: Dankzij de ingebouwde tijdlijn kan OpenKAT de status van systemen op verschillende momenten met elkaar vergelijken. Voor iedere scan slaat de tool een “kopie van de werkelijkheid” op (). Veranderingen in het landschap worden zo zichtbaar gemaakt en onomstotelijk vastgelegd (). Dit maakt trendanalyses en voortgangsrapportages mogelijk: men ziet in één oogopslag of de security posture verbetert of verslechtert. Bovendien kan achteraf worden getoetst of systemen in het verleden kwetsbaar waren voor een nu bekend geworden probleem () – een feature die uniek is en bijvoorbeeld heeft geholpen bij de voortdurende monitoring van het CoronaCheck-stelsel ().

• Beleidsgestuurde alerts via business rules: OpenKAT gaat verder dan het genereren van een flat list meldingen. Door middel van flexibele business rules en een kennisbank koppelt de tool technische resultaten aan context en beleid. Kwetsbaarheden worden gewogen op basis van de belangen en risico’s van de organisatie (VWS werkt aan ‘supertool’ voor analyse kwetsbaarheden - Computable.nl). Bijvoorbeeld: om te voorkomen dat men ’s nachts voor een laag risico systeem wakker gebeld wordt, hanteert OpenKAT scenario’s waarbij alleen kritieke bevindingen in kernsystemen hoge prioriteit krijgen (OpenKAT, kijken met kattenogen – Pagina 2 – De Winter Information Solutions). Andersom zorgt die slimme contextkoppeling ervoor dat een klein technisch falen dat een groot compliance-risico veroorzaakt, niet over het hoofd wordt gezien (OpenKAT, kijken met kattenogen – Pagina 2 – De Winter Information Solutions). Organisaties kunnen zelf regels toevoegen om te bepalen welke situaties een alert verdienen en welke automatisch gedocumenteerd kunnen worden. Dit gerichte alarmeringsmechanisme reduceert ruis en zorgt dat de juiste personen tijdig worden gewaarschuwd over écht belangrijke issues (OpenKAT, kijken met kattenogen – Pagina 2 – De Winter Information Solutions).

Keiko, onze mascotte

Omdat de naam weliswaar de Kwetsbaarheden Analyse Tool is, maar af te korten is als KAT was het niet meer dan logisch om een kat als mascotte te hebben. Dat is Keiko, de schitterende kat van Brenno de Winter, geworden. Zij is als ocikat van nature onderzoekend, vriendelijk en sociaal.

Conclusie: OpenKAT als game-changer in security en compliance

OpenKAT is een toonbeeld van hoe thought leadership, innovatie en open-source samenwerking kunnen samenvloeien tot een krachtig product. In een tijd waar cyberdreigingen continu evolueren en regelgeving steeds strenger wordt, biedt OpenKAT organisaties de mogelijkheid om proactief en aantoonbaar hun security en compliance op orde te hebben. De integratie van diverse tools tot één overzichtelijk geheel en het gebruik van bewijsbare data en zakelijke logica maakt deze oplossing bijzonder effectief én gebruiksvriendelijk. Voor een zakelijk publiek betekent OpenKAT niet alleen een technisch hoogstandje, maar ook een strategisch voordeel: het vereenvoudigt het werk van security teams, verhoogt het vertrouwen in de eigen IT-omgeving en toont aan auditors en stakeholders dat men “in control” is. Dankzij de voortrekkersrol van Brenno de Winter en Jan Klopper en de brede open-source community staat OpenKAT als innovatief product model voor de kracht van open technologie in security en compliance – nu en in de toekomst.